Het is fantastisch om te zien dat hout zoveel aandacht krijgt de laatste tijd, weet architect Willem van Bolderen. Hout speelt, als een van de weinige hernieuwbare bouwgrondstoffen, een cruciale rol in het terugbrengen van de ‘embodied energy’ van gebouwen. Op deze plek wil ik tips over houtbouw gaan delen.
Er zijn de afgelopen jaren tal van prachtige houten gebouwen en huizen te vinden in de tijdschriften. Nu hoop ik alleen dat die positieve aandacht blijft en dat hout nog onverminderd populair is over tien, twintig jaar. Daarom schrijf ik de komende tijd een serie blog posts voor het houtblad onder het motto ‘leren van Finland’.
Ter introductie; Ik woon inmiddels 14 jaar in Finland, ben verbonden aan de afdeling ‘Wood Architecture’ van de bouwkunde faculteit (Aalto University) en heb met vier partners een architectenbureau in Helsinki genaamd Studio Puisto (vrij vertaald Studio Park).
Houtbouw niet altijd populair
In Finland is hout bouwgrondstof nummer één. 75 procent van het land is bedekt met bos. Per jaar groeit er hier 100 miljoen kubieke meter hout en daarvan wordt zo’n 65 miljoen kubieke meter gekapt. De meerderheid van de vrijstaande huizen zijn gebouwd in hout. Toch is ook hier houtbouw niet altijd even populair geweest. Gebouwen uit de jaren zeventig en tachtig hebben hier een slechte reputatie vanwege vocht problemen en dat heeft er o.a. voor gezorgd dat er in de jaren negentig een stuk minder in hout werd gebouwd. We kunnen dus van zowel van de kennis als van de fouten van Finland leren en ervoor zorgen dat we gebouwen ontwerpen die generaties lang meegaan.
Hout heeft een richting
De meeste bouwgrondstoffen zijn homogeen en hebben dezelfde eigenschappen in alle richtingen. Hout daarentegen heeft een hele duidelijke richting. Een boom groeit richting de zon en alle houtvezels zijn in diezelfde lengterichting georiënteerd. Dit geeft hout zijn unieke karakter en maakt het tot het materiaal waar we zo van houden. Het maakt hout echter ook kwetsbaar en het zijn nu juist deze kwetsbaarheden die ervoor zorgen dat een houten gebouw lang meegaat of juist niet.
Unieke set van eigenschappen
Het grondbeginsel van bouwen met hout is om het niet als één materiaal te zien, zoals staal of beton (de staal- en betonexperts zullen hetzelfde zeggen over hun materiaal), maar als een scala van verschillende materialen. Er zijn niet alleen tientallen houtsoorten die geschikt zijn voor de bouw, maar elk deel van een boom heeft zijn eigen specifieke eigenschappen. Een boom kan ook op verschillende manier verzaagd worden waardoor je houtdelen krijgt die elk een unieke set eigenschappen hebben.
Gemakshalve het beste kiezen
Bij het ontwerp is het belangrijk om te kijken waar elk onderdeel van het gebouw aan moet voldoen en er het juiste stuk hout bij te kiezen (houtsoort, klasse, manier van verzagen, afwerking). Gemakshalve wordt er soms het beste stuk hout gekozen, ook op delen waar dat eigenlijk niet nodig is (b.v. hardhouten gevels). Niet alleen is dat zonde van het hout, het maakt houten gebouwen prijstechnisch minder competitief in vergelijking tot andere materialen. Bovendien kunnen de kwalitatief minder goede stukken perfect gebruikt worden op plekken waar er structureel of visueel minder van ze verwacht wordt.
Dus de volgende keer bij het detailleren van een gevel staat er meer dan alleen ‘Lariks’ bij de beschrijving van het gevelmateriaal.
De volgende blog posts zijn gerangschikt in de volgorde van de levenscyclus van hout als bouwmateriaal; ontwerp, constructie, onderhoud, hergebruik. Mochten er opmerkingen of suggesties zijn voor eventuele posts stuur dan een mail naar willem@studiopuisto.fi
Willem van Bolderen
M.Sc. in Architecture
Founding partner Studio Puisto Architects
Teacher (Wood construction) Aalto University Department of Architecture
