Houtbewerkingsmachines

Een professioneel en modern houtbedrijf heeft diverse houtbewerkingsmachines in de werkplaats staan om te zagen, schaven of frezen. In dit artikel zetten we de meest gebruikte houtbewerkingsmachines overzichtelijk op een rij. Waar moet je op letten bij aanschaf, gebruik en onderhoud? En bij welke leveranciers kun je terecht?

Inhoud

• Veiligheid
• Inleiding houtbewerkingsmachines
• Vandiktebank
• Meerbladzaag
• Afkortzaag
• Formaatzaag
• Bandzaag
• CNC-bewerkingsmachines
• Opdeelzaag/platenzaag

Veiligheid houtbewerkingsmachines

Allereerst een korte uiteenzetten over de verschillende bewerkingen en het doel ervan. Bij alle machines in dit artikel horen veiligheidsmaatregelen en je kunt de verschillende machines alleen bedienen als je de juiste instructies of een opleiding hebt gehad. Overbrug ook nooit de veiligheidsinstructies van de fabrikant. En zorg voor persoonlijke bescherming; bijvoorbeeld voor je oren en veiligheidsschoenen.

Iedere houtbewerkingsmachine die in Nederland in gebruik is moet (als ‘een in gebruik zijnde arbeidsmiddel’) voldoen aan de Arbowetgeving, onder andere aan de Richtlijn Arbeidsmiddelen. Oók als je de machine nieuw gekocht hebt onder CE-markering. Heb je houtbewerkingsmachines in je bedrijf? Dan kun je aantonen te voldoen aan de geldende wet- en regelgeving door middel van het SKH-certificatiemerk (productcertificaat in gebruik zijnde houtbewerkingsmachines; BRL M/02).

Als werkgever die houtbewerkingsmachines gebruikt ben je verplicht:

• een risico-inventarisatie op te stellen die de gevaren binnen de arbeidsomgeving in kaart brengt. Onderdeel daarvan moet zijn het risico van arbeidsmiddelen die gebruikt worden, zoals houtbewerkingsmachines;
• een plan van aanpak te hebben, dat aangeeft op welke manier je risico’s wegneemt en op welke termijn dat gebeurt. De risico-inventarisatie moet je periodiek actualiseren en het plan van aanpak moet je jaarlijks evalueren.

SKH productcertificaat

SKH heeft voor bedrijven gecertificeerd die houtbewerkingsmachines keuren en zo nodig aanpassen aan een zestigtal inspectiepunten (opgesteld conform de wet- en regelgeving, in opdracht en met instemming van werkgevers- en werknemersverenigingen in de houthandel, meubel- en timmerindustrie). Voldoen je houtbewerkingsmachines aan alle eisen? Dan krijgen ze een sticker met SKH-keurmerk en de ondernemer krijgt en productcertificaat. Dit is objectief bewijs in contacten met bijvoorbeeld overheden, waaronder het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en verzekeringsmaatschappijen.

Begrippen houtbewerkingsmachines

Wat is schaven?

Schaven is een bewerking waarbij het hout in de lengterichting van het werk wordt weggenomen door middel van snijranden die zich bevinden aan de buitenzijde van een roterende cilinder (de messenrol). Schaven maakt het hout dunner/smaller en leidt tot een glad en maatvast eindproduct, bijvoorbeeld een balk. Eventueel kun je het hout nog voorzien van een profilering.

Wat is frezen?

Frezen is een bewerking waarbij een roterend gereedschap (de frees) hout verwijdert uit het werkstuk, bijvoorbeeld een kozijn of een spant, dat langs de frees, of daar onderdoor, wordt gevoerd. Frezen leidt tot bijvoorbeeld een richel, sponning of gleuf. De snijranden aan de buitenzijde van de cilindrische frees dienen om (veel) materiaal te verspanen. Naast hout kun je ook kunststof of metaal frezen.

Wat is boren?

Boren is het in het werkstuk voeren van een roterend gereedschap met snijranden op zowel het kopse vlak als de langsvlakken. Het lijkt sterk op frezen, met het verschil dat het werkstuk stationair is. Het resultaat van boren is een cilindrisch gat. De werking van de snijranden aan de buitenzijde van de boor is niet gericht op het verspanen van (veel) materiaal, maar op het glad maken/houden van het geboorde gat.

Wat is standtijd?

De standtijd is de tijd hoelang snijranden van het gereedschap (zaag, boor of frees)scherp genoeg blijven (dus goed werken) zonder wisselen of slijpen. De standtijd is afhankelijk van diverse factoren, zoals het de te bewerken hout en het vochtgehalte in het hout, metaallegering van het gebruikte gereedschap, het te bewerken hout (azobe is veel harder dan naaldhout), de snijhoek en de hoeveelheid spaan die per gang afneemt en het type bewerking.

Wat is de steltijd?

De steltijd is de tijd die een operator nodig heeft voor het anders/opnieuw instellen van een machine, dat na afloop van een serie profielen en voorafgaand aan de volgende serie moet gebeuren, wanneer de profielen van beide series verschillen. CNC-machines kunnen vaak meerdere bewerkingen uitvoeren in één gang.

Soorten houtbewerkingsmachines

Vandiktebank

Wat is een vandiktebank?
Met een vandiktebank kun je ruw hout aan twee zijden op dikte en breedte bijschaven tot plank of balk. Het is dus een type schaafmachine. Je krijgt een redelijk glad oppervlakte met een gelijke hoek aan beide kanten van de houten plank.

Een vlakbank doet iets soortgelijks, maar dan bewerk je het hout slechts aan een zijde van het hout.

Opbouw vandiktebank
Een vandiktebank bestaat over het algemeen uit drie elementen: een snijkop die de snijmessen bevat, rollen die het hout door de machine trekken en de tafel. Voor de professionele markt zijn dit robuuste zware machines die relatief weinig storing hebben. Er zijn ook kleinere vandiktebanken voor de hobbyist maar deze komen binnen de professionele houthandel nauwelijks voor. Het aantal messen per machine verschilt.

Keuzes bij aanschaf vandiktebank
Bij de aanschaf is het belangrijk om te letten op het wattage en het motorvermogen. Afhankelijk van het soort werk en de hoeveelheid hout die je wilt verwerken. Ook de afmeting is belangrijk net als de maximum dikte (mm) die de machine per bewerking van het hout kan schaven, dit noem je de spaanafname. Dit is namelijk verschillend per uitvoering. Zo ook de schaafbreedte, het aantal messen en de aanvoersnelheid die verschillend zijn per merk en type. Format 4 en Felder variëren bijvoorbeeld in schaafbreedte van 310 mm, 410 mm, 504 mm, 510 mm tot 630 mm.

Andere merken die actief zijn op de markt voor vandiktebanken zijn SCM, Rboland, Hammer, Hofmann, Casadei, Weinig en Panhans. Al hun apparaten hebben eigen variaties in schaafbreedte en schaafhoogte.

Afzuiging houtstof
Stofafzuiging is ook een factor om rekening mee te houden bij de keuze voor een vandiktebank net als de afmetingen van de machine zelf. Je moet voldoende ruimte hebben in de werkplaats. Let op de lengte, breedte en hoogte van de machine, en zorg ervoor dat je voldoende bewegingsruimte hebt om nog comfortabel te werken en eromheen te lopen. Ook voor invoer en uitvoer moet voldoende ruimte zijn.

Meerbladzaag

Wat is een meerbladzaag
Met een meerbladzaag kun je zowel nat als droog hout zagen. Ook kun je er schaaldelen mee kantrechten, twee zijden tegelijk. Of je kunt schaaldelen, plakken van de boomstam, opdelen in planken of balken met de maat die je klant wenst. Daarna kun je ze dan eventueel nog schaven.

Bij een meerblad zaag werk je met meerdere beweegbare zaagbladen. Elk zaagblad kan automatisch worden gepositioneerd. Door het gebruik van meerdere beweegbare zaagbladen is het rendement van de machine goed. Hout op Maat uit Ruurlo heeft bijvoorbeeld een Mebor VR 900 meerbladzaag waarmee ze hun schaaldelen kantrechten en zagen. Vervolgens worden ze geschaafd. Dit levert een maatvast en stabiel eindproduct op.

Een meerblad-zaagblad wordt in meervoud gezet in een meerbladzaagmachine. Dit zorgt ervoor dat je een plank in zijn geheel door de machine heen kunt halen en deze er in meerdere delen uitkomt. Een meerbladzaag is vaak erg nauwkeurig en heeft een mooie zaagsnede door de hoge snelheden die worden toegepast. Deze hoge snelheid is tevens een kenmerk van de meerbladzaag.

Als je bedrijf altijd veel hout zaagt, kun je daarvoor goed een meerbladzaagmachine kopen. Je zet de zaagmachine aan waarna je achter elkaar schaaldelen of planken door de machine heen haalt. De meerbladzaagmachine zaagt met zijn meerbladzagen de planken in meerdere delen waardoor je kleinere planken krijgt.

De zaagbladen van een meerbladzaag zijn voorzien van gaten en koelsleuven om oververhitting van het zaagblad tegen te gaan.

Uitvoeringen meerbladzaagmachines
Er zijn op de markt divers uitvoeringen en merken meerbladzagen verkrijgbaar. Bijvoorbeeld eén- of twee-assige meerblad machines zonder drukinrichting of meerassige machines met drukinrichting (voor horizontaal of verticaal zagen). Niet alleen de machine zelf is van belang, ook de keuze voor het zaagblad heeft invloed op het eindresultaat. Zo heeft fabrikant Leitz alleen al meerdere varianten cirkelzaagbladen met en zonder ruimertanden voor het langs bewerken van massief hout. Maar er zijn er ook met lamellensnede met binnen en buitenliggende ruimersnede en voor vloerdelen zijn er weer andere speciale zaagbladen. Belangrijk is om vooraf te weten waar je je meerbladzaag precies voor gaat inzetten. Stem daar je uitvoering én je gereedschap op af.

Veiligheid meerbladzaag
Net als bij andere houtbewerkingsmachines vergt een meerbladzaag ook zorgvuldig werken en aandacht voor je eigen veiligheid. Volg de instructies van de fabrikant (handleiding, instructie) op en controleer de zagen op scherpte. Als een zaag bot is, gaat het zagen stroever en kan de machine vastlopen. Ook kost het de machine meer kracht om te zagen. Ook hier zijn persoonlijke beschermingsmiddelen nodig, denk aan: gehoorbescherming, werkschoenen, handschoenen en een veiligheidsbril.

Afkortzagen

Een afkortzaag is een elektrisch gereedschap dat wordt gebruikt om hout snel en nauwkeurig af te zagen. De zaag is ontworpen om vooral haakse of schuine zaagsneden te maken en is een essentieel instrument voor zowel doe-het-zelvers als professionele vakmensen, zoals houthandelaren, timmerfabrieken en de houtindustrie. Je hebt een eenvoudige afkortzaag van Festool of Makita, maar Weinig of Bos leveren geavanceerde zagen met diverse opties. Denk aan de Weinig Opticut reeks met zaagbreedtes van 230 mm tot 420 mm. Ook etiketteren of pakketteren voor je eindafnemer zijn opties van een afkortzaag.

Dus ook afkortzagen zijn er in allerlei soorten en maten. Er zijn machines die radiaal zagen of onderliggend. Machines waar je complete zaaglijsten via de computer op kantoor kunt invoeren of waar je handmatig ingeeft wat er gedaan moet worden. Of zagen die je met de handbediend en zelf doorvoert.

Voor een je een machine aanschaft bepaal je welk hout en in welke hoeveelheden je gaat zagen. Wat is het maximale gewicht dat de machine kan dragen? Wat zijn zaagbreedtes? Wat is de snelheid? De omsteltijd? Stofafzuiging? Hoogte van de oplegtafel? Lengte van de machine? Al deze factoren zijn van belang bij de aanschaf van een afkortzaag. Ook budget natuurlijk!

Bos Machines uit Vianen lanceerde in de herfst van 2024 een nieuwe variant: de BMH Sawmaster Pro. Hier zie je wat deze machine allemaal kan.

Functies en toepassingen

• Nauwkeurige zaagsneden: Afkortzagen maken zeer nauwkeurige zaagsneden mogelijk, zowel in hoeken van 90 graden (haaks) als in verschillende schuine hoeken (bijvoorbeeld 45 graden). Dit is belangrijk voor bijvoorbeeld het op maat maken van plinten, kozijnen, balken of laminaat.
• Schuine zaagsneden (verstek): Veel afkortzagen kunnen in verstek zagen, wat betekent dat de zaag in een hoek kan worden ingesteld om schuin te zagen, ideaal voor hoekverbindingen zoals bij lijsten of kaders.
• Dubbel verstek: Sommige geavanceerde afkortzagen bieden de mogelijkheid om zowel horizontale als verticale versteksneden te maken (dubbel verstek), wat nuttig is voor ingewikkeld zaagwerk, zoals kroonlijsten of lijstwerk.
• Zaagbreedte vergroten met trekfunctie: Bij een afkortzaag met trekfunctie kan de zaagkop over de werktafel heen en weer schuiven. Dit maakt het mogelijk om bredere werkstukken te zagen dan met een standaard afkortzaag.
• Vastzetten van werkstukken: Afkortzagen worden vaak geleverd met klemmen of andere mechanismen om het werkstuk vast te zetten tijdens het zagen. Dit zorgt voor extra stabiliteit en veiligheid.
• Lasergeleiding en afstelmogelijkheden: Professionele afkortzagen hebben vaak een lasergeleider om exact de zaaglijn te markeren. Dit zorgt voor meer precisie tijdens het werken. Daarnaast zijn er vaak eenvoudige mogelijkheden om de zaaghoeken en zaagdiepte nauwkeurig in te stellen.
• Veiligheid en stofafzuiging: Moderne afkortzagen zijn uitgerust met veiligheidsvoorzieningen, zoals beschermkappen en automatische uitschakeling. Daarnaast kan een stofafzuigsysteem ervoor zorgen dat het zaagstof wordt opgevangen, wat zowel de werkomgeving schoner houdt als de gezondheid van de gebruiker beschermt.

Toepassingen:

• Houthandelaren gebruiken afkortzagen voor het op maat zagen van houten planken, balken en latten.
• Installatiewerk zoals het op maat zagen van laminaatvloeren, plinten en kozijnen.
• Meubelmakers gebruiken het voor het zagen van stukken hout die nauwkeurig in elkaar moeten passen.
• Constructiewerk zoals het op maat maken van dakbalken of raamkozijnen.

Voor een professionele houthandelaar is een afkortzaag onmisbaar omdat het werk efficiënter, sneller en preciezer kan worden uitgevoerd.

Formaatzaag

Wat is een formaatzaag
Een formaatzaag wordt in de productie- en bouwindustrie vaak gebruikt voor het precies op maat zagen van multiplex, MDF, spaanplaat en andere houtachtige plaatmaterialen in specifieke maten en vormen. De formaatzaagmachine werd uitgevonden in 1906 door Wilhelm Altendorf, de oprichter van machinefabrikant Wilhelm Altendorf GmbH & Co. De fabrikant is nog steeds een grote speler in de markt van formaatzagen. Bekende modellen zijn de F25 (basis) en de F45 (royaal).

Een formaatzaag bestaat uit een groot stilstaand zaagblad waarlangs je het hout beweegt. Je legt het hout op een rolwagen en de tafel duw je vervolgens compleet met materiaal langs de zaag. Het materiaal ligt dus stil en beweegt in zijn geheel langs de zaag. Hierdoor kun je nauwkeurig zagen en beschadigt het hout minder snel. Ook is je werktempo hoger wat gunstig is voor het rendement.

Met een formaatzaag kun je ook schuin zagen, door het verstellen van het zaagblad. Tot een maximum van 45/46 graden. De meeste zwenken naar één kant, maar er zijn ook zagen die naar beide kanten kunnen zwenken. Handig als je veel in verstek moet zagen.

Een formaatzaag is te koop in ontzettend veel uitvoeringen met diverse accessoires. Bepaal waarvoor je de zaag gaat gebruiken en kies daar de best passende machine bij. Een hoekaanslag op de formaatzaag gebruik je voor het afkorten en schoonzagen van materialen. Een parallelaanslag gebruik je voor het zagen van stroken. Wat heb je nodig? En wat is je budget?

Voorritser op formaatzaag
Is je doel het zagen van plaatmateriaal, zorg dan dat de formaatzaag die je koopt een voorritser heeft, deze zorgt er voor dat je splintervrij kunt zagen doordat er een klein groefje aan de onderzijde wordt gemaakt waarin de tandjes van het zaagblad haken zodat deze geen splinters kan maken.

De maatinstelling van je referentie hoekaanslag (op de oplegtafel) kun je handmatig bedienen door uitlezen op een liniaal. Heel nauwkeurig digitale uitlezing kan ook. Daarnaast kun je ook kiezen voor een CNC-gestuurde formaatzaag. Natuurlijk bepaalt ook hier je keuze de uiteindelijke aanschafprijs van de formaatzaag.

Voordat je een machine koopt moet je over deze opties nadenken, maar ook over de gewenste lengte, breedte en gewenste sturing op de assen. Hieronder sommen we nog meer opties op die een rol spelen bij je keuze voor de juiste formaatzaag.

Opties bij formaatzagen:

• CNC-gestuurde parallelaanslag en/of hoekaanslag
• 2 óf 3-assen gestuurde voorritser
• Beide kanten zwenkbare zaagaggregaat
• Zaagblad overstand van 204mm
• Start/stop in de rolwagen
• Variabel toerental
• Dubbele verstekaanslag
• Vacuüm in rolwagen
• Luchttafel voor kras gevoelige materialen
• Handdetectie voor automatische uitschakeling van de zaag
• Waarschuwingsverlichting bij inschakelen van voorritser
• Pneumatische drukbalk

Afmeting rolwagen formaatzaag
Ook de rolwagens voor formaatzagen zijn verkrijgbaar in verschillende maten, variërend van 1.600 mm tot wel 5.000 mm. De grootte van je te zagen houten platen of panelen zijn dus belangrijk en bepalen je keuze voor de juiste afmeting. Aangezien de rolwagen helemaal langs de zaag moet, betekent dit in de praktijk dat je twee keer de lengte van de rolwagen kwijt bent aan opstellingsruimte voor je formaatzaag in de werkplaats. Heeft je werkplaats die beschikbare ruimte voor je gewenste formaatzaag?

Andere keuzes die je maakt voor aanschaf zijn de gewenste zaagdiameter, grootte van de afkorttafel, manuele of elektrische hoogte en schuinstelling van het zaagblad? En dan heb je nog het zaag-aggregaat. Bij Robland bestaat uit één stuk, in gietijzer uitgevoerd, voor natuurlijke absorptie van trillingen voor stabiliteit en precisie. Casolin heeft een formaatzaag waarvan je de gietijzeren zaagunit kunt kantelen van 0 tot 45,5 graden. Bepaal voor aanschaf wat je wensen zijn, wat je budget is en ga daarmee de markt op. Andere merken die je kunt kiezen zijn SCM, Format 4, Martin, Felder en Casadei.

Tussen de diverse merken formaatzagen zit verschil in techniek en kwaliteit, bijvoorbeeld als het gaat om de uitvoering van de rolwagen. Stalen rolgeleiders met grote stalen wielen (zoals Altendorf heeft) zijn duurder dan bijvoorbeeld kunststof geleiders, maar ze slijten minder snel.

Gebruikte formaatzaag aanschaffen?
Bij aanschaf van een gebruikte formaatzaag is het onder andere belangrijk om te kijken of er speling op de rolwagen zit, of de geleiders nog schoon zijn en of er geen sprake is van bovenmatige slijtage aan de tafel geleiders. Vooral wanneer je nauwkeurig moet zagen is speling en onregelmatigheid in de rolwagengeleiding niet wenselijk.

Bandzaag voor stammen/rondhout

Bedrijven die rondhout verwerken zagen dit zelf met een bandzaag soms ook lintzaag genoemd. Bekende merken zijn Mebor, Pilous of Trak Met. Sommige machines zijn er ook in mobiele uitvoering zodat hun eigenaren ook op locatie stammen kunnen zagen.Onder meer Hout op Maat in Ruurlo heeft een bandzaag staan, een grote van Mebor en een kleinere Woodmizer.

Bij de keuze voor een dergelijke zaag is de te zagen diameter belangrijk. Ook de houtsoort en het type zaaglint dat je daarvoor gebruikt zijn belangrijk. Ook het aantal operators dat nodig is, bepaalt de keuze. Mebor heeft zagen die één persoon kan bedienen waarbij de medewerker ook nog planken kan stapelen terwijl de zaag zijn werk doet. De Mebor zaag schuift namelijk bij de retourbeweging het gezaagde stuk voor zich uit.

verticale en horizontale bandzagen
Er zijn verschillende types bandzagen die gebruikt kunnen worden voor het zagen van rondhout, waarvan de twee meest voorkomende zijn: verticale bandzagen en horizontale bandzagen. Verticale bandzagen zijn ideaal voor het zagen van kleinere stukken rondhout en voor precisiewerk, terwijl horizontale bandzagen beter geschikt zijn voor grotere stukken hout en voor het zagen van lange stammen tot planken. Beide types bieden unieke voordelen en kunnen aangepast worden aan specifieke zaagbehoeften.

Bij het aanschaffen van een bandzaag voor het zagen van rondhout zijn er verschillende belangrijke overwegingen om in gedachten te houden. Ten eerste is het belangrijk om de capaciteit van de zaag te overwegen, zoals de maximale zaaghoogte en zaagbreedte en de maximale lengte van de stam. Daarnaast is de kracht en het vermogen van de motor cruciaal, vooral bij het zagen van harder (loof)hout. Ook de zaag zelf (blad of lint genoemd) is van grote invloed. Welk staal? Welke tandgrootte? Geharde punten (hardpoint)? Dikte van het lint?

CNC-houtbewerkingsmachines

Wat is een CNC-bewerkingsmachine
CNC-Machines (CNC = Computerized Numerical Control) zijn machines, die met gebruik van besturingstechniek en software de eenvoudigste tot zeer complexe houten werkstukken automatisch bewerken met een heel hoge precisie.

De naam CNC-machine zegt eigenlijk alleen iets over de aansturing van de machine. Voor de bewerking van hout (CNC machines zijn er ook voor metaal of kunststof) zijn er vier type cnc-houtbewerkingsmachines. CNC freesmachines met balkentafel, CNC nestingmachines met vlakke tafel, CNC bewerkingscentra en verticale CNC boor/freesmachines.

De mogelijkheden van al deze apparaten zijn talrijk. Afhankelijk van het gebruikte gereedschap zijn de standaard bewerkingen zagen, frezen, boren en schuren. Van relatief eenvoudig tot uiterst complex. En voor massief hout en plaatmateriaal. Afhankelijk van de spindels, aantal koppen en te gebruiken gereedschappen kunnen de bewerking ook in één procesgang plaatsvinden en kunnen ook meerdere onderdelen tegelijk worden bewerkt. Zoals bij de Conturex Vario L en XL. Alle klemmen die het werkstuk op de plaats houden zijn bij deze machines apart aan te sturen.

Wat een machine aankan hangt ook af van het opspannen van het werkstuk, juiste gereedschapskeuze, draai- en looprichting, toerental, afname en de gekozen bewerkingssnelheid. Naast de machine zelf is ook de software natuurlijk van invloed op het eindresultaat.

Types CNC-machines voor houtbewerking

De bovenfrees met balkentafel
Deze machine werkt met dwarsbalken met op die balken vacuümposities. Hierop kunnen cups of klemmen worden bevestigd. De balken en cups kunnen overal gepositioneerd worden, waardoor je heel flexibel bent. Dit type machine kan bijvoorbeeld zowel plaatmateriaal als massief hout bewerken. Minder geschikt is een dergelijke CNC machine voor dunne werkstukken.

CNC nesting machine met een vlakke tafel
Voor bedrijven die veel plaatmateriaal verwerken is een CNC nesting machine wellicht een optie. Deze CNC-machine heeft een vlakke tafel (en dus geen balken) met vacuümkanalen. Hierop is een plaat gemonteerd, meestal MDF, en als de vacuüm zijn werk gaat doen, ligt het werkstuk vast op de tafel. De freesmotor kan nu alle plaatbewerkingen uitvoeren, zoals een sleutelgat boren, groeven in een deur frezen etc.

Als je met dit type machine dunne werkstukken wilt bewerken heb je vacuüm blokken nodig. Deze blokken tillen het werkstuk boven tafel waardoor freesmotor en eventuele boorunit de ruimte hebben om bewerkingen aan de kopse kanten uit te voeren.

Type drie: CNC bewerkingscentrum
Bij een CNC bewerkingscentrum vind je de bewerkingsunits als freesmotoren en boorunits in een gesloten omgeving en worden de werkstukken automatisch ingevoerd. De machine heeft een in- en uitvoerbuffer, waardoor deze meerdere onderdelen achter elkaar kan bewerken, zonder tussenkomst van een operator, laad/lossysteem of robot. De machine wordt meestal gebruikt voor het bewerken van massief houten delen, bijvoorbeeld voor kozijnen, constructiebalken of trappen.

Verticale CNC boor-/freesmachine
Een verticale CNC-machine kan boren en groeven frezen of zagen in plaatmateriaal. Voor deze machine wordt vaak gekozen als er weinig plek is in de werkplaats. De platen kunnen aan vijf kanten bewerkt worden. Er zijn ook verticale CNC-machines verkrijgbaar die lijm kunnen aanbrengen en deuvels in kunnen schieten.

Leveranciers van CNC-machines
In de houtindustrie zijn de merken Weinig en Biesse veelgebruikt. Deze heeft De Groot in haar assortiment. Daarnaast is Bos Machines uit Vianen een grote speler voor de houtindustrie. Er zijn er teveel om hier een compleet overzicht te geven, maar dit zijn ook bekende partners:

• Gerretsen, Wijhe: Saomad
• Tijhuis, Hengelo: Hundegger
• SCM, Wormerveer: SCM
• De Groot Rosmalen: Weinig en Biesse
• Optimat, Etten-Leur: Homag en andere merken
• Felder: Format 4 en Hammer (portaalfrees)

De meeste fabrikanten hebben meerdere types CNC-machines in portefeuille. Bijvoorbeeld voor het maken van ramen en deuren of voor het bewerken van constructiehout.

Wat maak je met een CNC-machine
CNC machines worden gebruikt door fabrikanten van ramen, deuren en kozijnen maar ook door houthandels die bijvoorbeeld profielen maken voor aardappelkistjes, vlonderplanken, boeidelen of rabatdelen met tand en groef. Ook bedrijven in tuinhuizen, blokhutten en de meubelindustrie hebben CNC-machines aan het werk. Maar voor plaatmateriaal gelden andere machine-eisen als voor massief naaldhout of eikenhout. Omdat plaatmateriaal kan splinteren of uitbreken is een absoluut gladde en stabiele werktafel nodig net als gereedschappen die rustig lopen.

Wat kost een CNC-machines
De aanschafprijs van een CNC-bewerkingscentrum voor houten werkstukken, hangt af van diverse factoren. Relatief gunstige instap-CNC-machines beschikken meestal over kleinere bewerkingsvlakken en zijn vaak 3-assig opgebouwd. Deze nemen ook niet meer dan een paar vierkante meter in en moet je wellicht vaak opnieuw instellen. De luxe CNC-bewerkingscentra bieden 5-assige technologie, een boorkop met groefzaag in X- en Y-richting en vaak ook een automatische gereedschapswisselaar. Dit type apparaat heeft vaak meer vierkanten meter nodig, zeker als je kiest voor automatische belading en lossen.

Factoren die de aanschaf van een CNC machine beïnvloeden

• Stel jezelf een paar kritische vragen voor je overgaat tot de aanschaf. Ga ook niet af op je onderbuik of merkvoorkeur. Probeer objectief te kiezen.
• Hoeveel onderdelen wil ik per dag bewerken?
• Welke maximale maat hout wil ik op de machine kunnen bewerken?
• Ga ik ook complex maatwerk op de CNC-machine realiseren of gebruik ik hem alleen voor standaardwerk?
• Hoeveel gereedschappen heb ik nodig? Wie wordt mijn gereedschapsleverancier?
• Wil ik zelf programma’s kunnen maken of vind ik een aantal standaardprogramma’s voldoende?
• Wil ik automatisch beladen en lossen? Hoelang kan de machine dan draaien?
• Hoe gaat mijn personeel reageren? Wie worden operator?
• Verwacht ik dat mijn werkzaamheden in de toekomst gaan veranderen?
• Hoeveel assen heb ik nodig?

Een CNC houtbewerkingsmachine beschikt standaard over drie assen: de X-, Y- en Z-as. Sommige machines kunnen ook uitgebreid worden met een vierde of vijfde as. Het voordeel van meerdere assen is dat er in één opspanning (procesgang) meerdere kanten van het houten werkstuk bewerkt kunnen worden. Dit bespaart veel tijd. Zo kan een Hundegger Speedcut een constructiebalk in één procesgang aan twee kanten voorzien van bijvoorbeeld een zwaluwstaart. De standaard uitvoering van een Hundegger SC4 heeft alleen een zaagaggregaat. De uitbreidingen omvatten extra frees- en booraggregaten.

Bereik van de assen
Het product kan wellicht wel in de CNC machine passen, maar als het bereik niet toereikend is, behaal je niet het gewenste resultaat. Probeer daarom qua bereik altijd zo dicht mogelijk bij het streefproduct te komen. Maatvoering van de je eindproduct, bijvoorbeeld van de te leveren kozijnen, is dus belangrijk bij de aanschaf.

Houtsoort
Hoe lastiger het te verspanen materiaal, de houtsoort bij houtbewerkingsmachines, hoe stabieler en krachtiger de CNC machine moet zijn. Verwerk je veel tropisch hardhout, of juist alleen het zachtere naaldhout? Ook de keuze voor je type gereedschap is hier belangrijk. En hoeveel hout (mm) wil je per bewerking kunnen verspanen?

Opdeelzaag/plaatzaag als houtbewerkingsmachines

Een opdeelzaagmachine is een machine die voornamelijk gebruikt wordt bij het verzagen van plaatmateriaal in grote hoeveelheden. Een opdeelzaag kan in tegenstelling tot een formaatzaag meerdere platen tegelijkertijd verzagen. Als je heel weinig ruimte hebt is een verticale platenzaag wellicht een optie.

Een opdeelzaag heeft een drukbalk, voorzien van twee pneumatische cilinders met instelbare druk, deze balk drukt het materiaal vast op de tafel. Tegelijkertijd schermt de balk de zaag af en zuigt het zaagsel af dat op de plaat ligt.

Ook hier zijn verschillende fabrikanten die verschillende types aanbieden. Denk aan SCM met Gabbiani, Comeva, Homag en Biesse. De Biesse Selco kan bijvoorbeeld zaaglengtes aan van 3200 tot 5900 mm en zaaghoogtes van 65 mm tot 135 mm. Ook een heftafel, automatische toevoer en belading behoren tot de opties.

Bronnen: Hundegger, De Groot, Felder, Centrum Hout, HBM, Optimat, SCM, Mebor.